afb.
.jpg "body=[<b>Beschrijving:</b> Ciborie<br><b>Bron:</b> Museum Krona]")
Ciborie van Lucas van de Water uit Helvoirt
vervaardiger: 's-Hertogenbosch, Meester met de maansikkel
datering: 1512-1513
techniek: zilver, delen verguld
afmetingen: hoogte 21 cm
herkomst: Helvoirt, bruikleen kerk van de H. Nicolaas
collectie: Uden, Museum Krona (inv. 0220)
Koldeweij
35. Ciborie
Meester met de maansikkel (werkzaam 's-Hertogenbosch 1504/'05-1512/'13)Vermoedelijk was de meester die de maansikkel als merkteken voerde een telg uit de edelsmedenfamilie Wyntkens of Wyntkens van Soerendonck (zie cat. 37 en 71).1 Van hem is naast de reliekenmonstrans uit 1504/'05 (cat. 34) slechts een ander werkstuk bekend: de fraaie ciborie van Lucas van den Water, pastoor van Helvoirt. De gedeeltelijk vergulde zilveren ciborie werd in 1512/'13 (keurmeestersletter K) te 's-Hertogenbosch (gekroonde bosboom) vervaardigd.In een van de acht lobben van de ciborievoet is een lange banderol gegraveerd met de tekst: 'HEER LUCAS VA[N] DE WATER P[ER]SOEN TOT HELVOERT'. Daaronder staan twee wapenschilden, het linker met drie eggen en het rechter met twee afgewende klimmende vossen, de wapens van zijn ouders.
| 82 |
| Noten | |
| 1. | Koldeweij 1985 Gotiek en renaissance, p. 133-134. |
A.M. Koldeweij, In Buscoducis (1990) 82
Museum Krona
Ciborie van Lucas van de Water uit Helvoirt, 1512-1513
|
De laatgotische ciborie is afkomstig uit de Sint-Nicolaasparochie van Helvoirt. Op de welving van de hoog opgetrokken, achtlobbige voet is een banderol gegraveerd met de inscriptie van de schenker: 'heer lucas va(n) de vater p(er)soen tot helvoert'. Lucas Evardi van den Water ( Nuland (?) 1481- Helvoirt 1528), telg uit een notabel Brabants geslacht met vertegenwoordigers onder de gezworen leden van de Illustere Lieve Vrouwe Broederschap te 's-Hertogenbosch, was regulier kanunnik van de Sint-Geertrui-Abdij te Leuven. Vanaf 1510 wordt hij vermeld als pastoor van de St.-Nicolaaskerk te Helvoirt, een parochie waarover de Augustijner koorheren van de Leuvense Abdij het collatierecht (benoemingsrecht) bezaten. Onder de banderol zijn twee wapenschilden gegraveerd. Het linkerschild vertoont drie driehoekige eggen, op het rechter wapen staan twee vossen met de rug naar elkaar toegewend. Het zijn de wapens van de ouders van de pastoor: Everard van de Water, in 1450 en 1462 schepen van 's-Hertogenbosch en Richarde Witmer. De aanwezigheid van deze wapens roept de vraag op of de ouders ook tot de schenkers van de ciborie behoren. De ciborie is gemaakt door een edelsmid die luistert naar de noodnaam 'de meester van de maansikkel'. Deze heeft gekozen voor een opbouw die verwant is aan laatgotische, Bossche kelken. Allen worden gekenmerkt door een achtlobbige voet met geprofileerde standring, octagonale schacht, ronde, met visblazen overtrokken nodus en een tegencuppa van bladwerk. De vergulde cuppa is echter breder dan bij de kelken doorgaans het geval is. Bijzonder aan het stuk zijn vooral de kleine, uitgedreven en geciseleerde vrouwenhoofden op de nodus. Mogelijk heeft de maker en of opdrachtgever zich hiertoe laten inspireren door de architectuur van de oude Nicolaaskerk, nu de Hervormde kerk. Deze laatgotische kruiskerk is grotendeels overkapt met een houten tongewelf waarvan de knooppunten van de ribben en de onderzijde van de consoles zijn gedecoreerd met gesneden rozetten en hoofden. |  |
museumkrona.nl
Literatuur en bronnenpublicaties
A.M. Koldeweij, 'Gotiek en renaissance in het werk van Bossche edelsmeden' in: Antiek 3 (1985) 133-134
A.M. Koldeweij, In Buscoducis (1990) 82 (nr. 35)
A.M. Koldeweij, Zilver uit 's-Hertogenbosch (1985) 169 (nr. 23)
Léon van Liebergen en Wouter Prins, Deftige Devotie (2003) 88 (afb. 23), 89
Wouter Prins en Pia Verhoeven, 'Zilver in de abdij' (2002) 28 (nr. 6)
n: vermelding in een voetnoot
Bossche Encyclopedie |